Asbest ölçümü ne demektir?

Asbest ölçümü havada bulunan asbest liflerinin sayılması ve konsantrasyonlarının hesaplanmasıdır. Genellikle PCM (faz kontrast mikroskobu) ve SEM-EDX (taramalı elektron mikroskobu) kullanılırak sayım yapılır. Numuneler bir pompa yardımı ile filtre üzerine toplanarak alınır. Aşağıda her iki cihazla yapılan ölçümleri anlamaya çalışalım.

Numuneler laboratuvara geldikten sonra sayıma hazır hale getirildikten sonra;

DSÖ (dünya sağlık örgütü)' nün önerdiği metoda göre eni 3 mikrondan küçük, boyu 5 mikrondan büyük, boyu eninden 3 kat büyük olan lifler sayılır. Genellikle kullanılan tüm metotlar sayımı bu kurala göre yaparlar.

SEM-EDX ile yapılan sayımlarda lifli yapıların boyutları ve kimyasal kompozisyonları çok kolay bir şekilde tespit edilebilir. Liflerin asbest olup olmadığı hatta asbestse de hangi asbest lifi olduğu çok rahat bir şekilde tespit edilir. Maalesef ülkemizde bu metot tercih edilmemektedir. Cihaz maliyetleri ve analiz maaliyetleri PCM metotlarına göre çok fazladır.

PCM ile yapılan sayımlarda liflerin kimyasal yapısı bilinemeyeceği için yukarıdaki kurala uyan tüm lifler sayılır. Yani aslında sadece asbest değil bu şarta uyan tekstil lifleri, hayvan lifleri, bitki lifleri gibi bir çok lif sayılır. Cihaz büyütme oranı max. 500 kattır. Ayrıca analistin mikroskopta yaptığı inceleme kişiye bağlı olduğu için hata olasılığı yüksektir. Gerek kişiye bağlı gerekse cihaz hassasiyetinden kaynaklı hatalar bu cihazlarla yapılan deneylerin güvenilirliğini sorgulatmaktadır. Bu cihazla yapılan deneylerde 0 (sıfır sonucu ) neredeyse imkansızdır. Çünkü ortam ne kadar temiz olsada mutlaka ortam havasında organik yada inorganik lifli yapılar bulunmaktadır. Ayrıca cihaz çözünürlüğü ve analistlerin gerçekten var olan lifleri tespit edebilmede çok fazla hataya sebebiyet vermektedir. Bu nedenlerden dolayı AB asbest komitesini aldığı karar kısaca şu şekilde "Bu geçiş döneminin ardından Avrupa Parlamentosu ve AB Üye Devletleri, Üye Devletlerin aşağıdakiler arasında seçim yapmasına olanak tanıyan “çift model” adı verilen bir model üzerinde anlaştılar:

• daha ince asbest lifleri de dahil olmak üzere cm³ başına 0,01 liflik bir sınır değeri; veya

• daha ince asbest lifleri hariç, cm³ başına 0,002 liflik bir sınır değer.

Komisyon, Üye Devletlere, daha modern lif sayma yöntemlerine, eğitim programlarına ve kişisel koruyucu ekipmana geçiş gibi konuları kapsayan, revize edilmiş Direktifin uygulanmasını kolaylaştırmak için yönergeler sağlayacaktır. Anlaşma ayrıca, Üye Devletlerin asbest liflerini saymak için daha modern ve hassas bir yönteme, yani mevcut faz kontrast mikroskopisinden elektron mikroskopisine geçmeleri için bir geçiş dönemi de içermektedir. "

SEM-EDX ile filte üzerinde asbest sayımı

PCM de sayım için asbest filtrenin hazırlanması

SEM-EDX ile asbest lifinin görüntüsü